Tu jesteś: www.archivia.com.pl -> artykuły -> Podstawowe pojęcia archiwistyki
 

Podstawowe pojęcia archiwistyki



 

Jan Andrzejewski

Podstawowe pojęcia archiwistyki

 

Archiwistyka
Archiwistyka jest tą dziedziną nauki o archiwach, która zajmuje się badaniem procesów archiwotwórczych w celu formułowania zasad teoretycznych opracowywania i udostępniania archiwaliów. Jest ona humanistyczną dyscypliną naukową, wywodzącą się z historii, powiązaną również z bibliotekoznawstwem i informacją naukową. Przedmiotem badań archiwistyki są archiwa i archiwalia. W zakres archiwistyki wchodzą badania nad powstawaniem archiwaliów, ich charakterem w sensie zarówno cech fizycznych, jak też zawartości merytorycznej; innymi słowy aktoznawstwo. problemy gromadzenia (tzw. "opieka nad narastającym zasobem"; "nadzór nad aktotwórcami"; lub też potocznie wśród archiwistów "nadzór nad przedpolem archiwalnym"), przechowywania (np. rozmieszczenie w archiwach, gospodarka magazynowa czyli stan i utrzymanie magazynów, konserwacja archiwaliów), opracowywania (zasady sporządzania pomocy archiwalnych) i udostępniania tejże dokumentacji. Archiwistyka dzieli się na Teorie archiwalną, Metodykę archiwalną i Archiwoznawstwo:
Teoria archiwalna bada historię dyscypliny, jej podziału, wciąż zmieniający się zakres; definiowanie podstawowych pojęć archiwalnych, ich aktualizacją i określeniem wzajemnych relacji, formułowaniem i definiowaniem zasad rządzących różnymi dziedzinami funkcjonowania archiwów, formułowaniem praw i zasad archiwalnych. Metodyka archiwalna zajmuje się wskazywaniem optymalnych metod działania archiwów w czterech zakresach: gromadzenia, przechowywania, opracowywania i udostępniania. Archiwoznawstwo to dyscyplina archiwistyki zajmująca się dziejami archiwów (w rozumieniu instytucji gromadzącej archiwalia) jak i poszczególnych zespołów lub zbiorów archiwalnych. Archiwoznawstwo powiązane jest metodami badawczymi z historią administracji. Poprzez badanie i opisywanie procesów kształtowania się zasobu archiwalnego i organizacji archiwów służy doskonaleniu opisu przechowywanego zasobu.


Przedmiot badań archiwistyki
Niekiedy jednak można spotkać się z określeniem archiwistyki jako nauki, której przedmiotem zainteresowania jest archiwum. Wydaje się, że nie powinna już dziś budzić wątpliwości kwestia, że nie ma zasadniczej różnicy między dokumentem i aktem, choć nie jest to jedno i to samo, jak również nie ma różnicy między dokumentem średniowiecznym a nowożytnym, choć formy ich są różne. Jeżeli staniemy na takim stanowisku, to bez trudu przyjdzie godzić się, że dokument nie jest przedmiotem archiwistyki. W tym względzie dyplomatyka będzie dostarczała archiwistyce jedynie wielu zdań protokolarnych, gotowych ustaleń, choć nie ma wątpliwości, że i archiwistyka może być pomocna w tym względzie dla dyplomatyki.


Zakres badań
Zakres nauki o archiwach, a konsekwentnie także archiwistyki, jest określany różnie. Najczęściej jednak zdaje się przyjmować, że w zakres nauki o archiwach wchodzi archiwistyka, czasem opatrzona przymiotnikiem właściwa, pura (używający terminu archiwistyka jako nadrzędnego pojęcia mówią o teorii archiwalnej), archiwoznawstwo oraz archiwoekonomia (czasem w tym znaczeniu mówi się o archiwistyce stosowanej lub praktycznej).


Zadania archiwistyki
W gruncie rzeczy przedmiotem jej zainteresowania nie jest bowiem określony gatunek źródeł, ale ochrona i udostępnianie źródeł w ogóle. Z tego też punktu widzenia każda nauka pomocnicza jest dyscypliną pomocniczą nauki o archiwach, a historyka interesować będzie jako technika porządkowania i udostępniania określonych gatunków źródeł. Nie można także zapominać, że archiwa z natury rzeczy są ważnym ogniwem chronienia narodowego zasobu kulturalnego, co także nie pozostaje bez wpływu na określenie charakteru nauki zajmującej się nim.
 

Archiwum (znaczenia)
Istnieje jednak zasadnicza różnica między pojęciem archiwum stosowanym w archiwistyce a archiwoznawstwie. W tym ostatnim przypadku przez archiwum rozumie się zbiór źródeł pisanych, organizowany dla celów badawczych i w celu zabezpieczenia ich przed zniszczeniem, zbiór posiadający wiele archiwów w pojęciu archiwistyki. Tym samym archiwoznawstwo znajduje się na pograniczu archiwistyki i historii nauk historycznych. Równocześnie jest w stanie dać odpowiedź na wiele pytań z zakresu historii kultury, itp. zagadnień stykowych.
Nazwa archiwum wywodzi się od greckiego archeion — siedziba urzędujących władz miejskich (arche — władza). Pojęcie to używane jest w kilku znaczeniach.
a) Miejsce, w którym przechowuje się archiwalia, czyli te wszystkie akta, które kwalifikują się do przechowywania w różnorakich celach; w języku staropolskim w tym znaczeniu używa się słowa: sklep, sklepienie.
b) Instytucja, która owo miejsce przechowywania organizuje, gromadzi i zabezpiecza akta oraz kwalifikuje je do przechowywania, a następnie udostępnia (w tym znaczeniu posługuje się tym terminem archiwoznawstwo).
c) Zasób akt powstałych w wyniku działalności urzędu albo też systemu urzędów ze sobą związanych lub też zespół określonych akt związanych z działalnością osoby prawnej lub fizycznej (w tym znaczeniu posługuje się tym terminem archiwistyka).
d) Urząd wiary publicznej, mający na celu zaspokajanie bieżących potrzeb autorytatywnego dokumentowania zdarzeń z przeszłości. Archiwista na takie znaczenie pojęcia archiwum nie będzie się chciał godzić, wydaje się jednak, iż zyskuje ono sobie miejsce zarówno w języku codziennym, nie tylko pozaarchiwalnym, jak i w praktyce archiwalnej.
Jak widać ze znaczenia słowa archiwum nie obejmuje ono swym zakresem takich zbiorów rękopisów, jakimi dysponują np. biblioteki czy muzea, gdzie wszelkiego typu akta trafiają raczej przypadkowo, nie stanowiąc zespołów akt, przy czym zbiory owe zakładają przede wszystkim planowe gromadzenie materiałów rękopiśmiennych nie mających związku z działalnością kancelaryjną, a tylko ta, jak wiadomo z dyplomatyki, rodzi akta.
 

Archiwum

uporządkowany zbiór dokumentów lub akt nie mających już bieżącej wartości użytkowej (archiwalia). Archiwum dźwiękowe (fonoteka) to zbiór nagrań dźwiękowych, a archiwum filmowe (filmoteka) – to zbiór filmów
 

Archiwum

pomieszczenie lub budynek, w którym znajdują się archiwalia
 

Archiwum

instytucja powołana do gromadzenia, przechowywania, zabezpieczania i udostępniania materiałów archiwalnych (akt, dokumentów, map, dokumentacji technicznej, audiowizualnej itp.):
 

Sieć archiwalna w Polsce i jej struktura
Najogólniej można stwierdzić, iż państwowe władze centralne prowadziły kilka archiwów centralnych, nieraz wspólnych dla Korony i Litwy, ale nie zawsze do nich trafiała kancelaryjna produkcja urzędów centralnych, jak również nie każdy urząd miał własne „kompetencyjne" archiwum, a nawet własną kancelarię (np. sejm). Archiwami centralnymi były Archiwum Skarbca Koronnego w Krakowie, Archiwum Koronne w Warszawie, Archiwum W. Ks. Litewskiego, Metryka Koronna i Metryka Litewska oraz cztery archiwa skarbowe, wspólne dla Korony i Litwy, a mianowicie podskarbińskie w Krakowie (do początków XVII w.), podskarbińskie w Warszawie (od XVII w.), skarbu kwarcianego i dóbr stołowych (kamery). Jednakże produkcja aktowa niektórych urzędów centralnych lub ich części trafiała do archiwów ziemskich, istniejących w ich siedzibach (np. trybunałów), a nawet do archiwów prywatnych, rodzinnych, jak to było z produkcją aktową związaną z urzędem hetmańskim. Archiwami centralnymi są: Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Akt Nowych i Archiwum Dokumentacji Mechanicznej. Sieć terenową po reformie z 1976 r. stanowiły archiwa wojewódzkie, a mianowicie: Białystok (1953), Bydgoszcz (1906), Częstochowa (1950), Elbląg z siedzibą w Malborku (1950), Gdańsk (1901), Jelenia Góra (1951), Kalisz (1950), Katowice (1932), Kielce (1923), Koszalin (1958), Kraków, (1951, po połączeniu dawnego archiwum państwowego, istniejącego od 1878 r. i miejskiego), Leszno (1950), Lublin (1918), Łódź (1951), Nowy Sącz z siedzibą w Nowym Targu (1950), Olsztyn (1948), Opole (1953), Piotrków Trybunalski (1919), Płock (1918), Poznań (1869), Przemyśl (1874), Radom (1921), Rzeszów (1950), Siedlce (1950), Skierniewice z siedzibą w Żyrardowie (1950), Suwałki (1950), Szczecin (1831), Tarnobrzeg z siedzibą w Sandomierzu (1950), Toruń (1927), Wrocław (1811), Zamość (1950), Zielona Góra z siedzibą w Starym Kisielinie (1953) oraz Miasta Stołecznego Warszawy (1825). Archiwom wojewódzkim podlegały oddziały terenowe, posiadające zazwyczaj mniejszy zasób archiwalny, często bez działów staropolskich, mieszczące się zazwyczaj w miastach wojewódzkich, które nie posiadają własnych archiwów. Na mocy ustawy z 1983 r. wojewódzkie archiwa państwowe przekształcono w archiwa państwowe, likwidując w 1985 r. archiwa w Skierniewicach (Żyrardowie), Nowym Sączu (Nowy Targ) oraz w Tarnobrzegu (Sandomierz), przekształcając je w oddziały archiwów państwowych, a w 1994 r. utworzono archiwum państwowe w Płocku. Obecnie funkcjonują 3 archiwa o charakterze centralnym, 29 archiwów państwowych i 55 ich oddziałów oraz 4 ekspozytury (stan z 30 czerwca 2000 r.). Obok archiwów podlegających Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, istnieje kilka archiwów podległych ministrom odpowiednich resortów i mają one charakter centralny. Są to m.in. Centralne Archiwum Wojskowe, Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Urzędu Ochrony Państwa, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Archiwum Sejmowe, Archiwum Kancelarii Senatu, Archiwum Kancelarii Prezydenta i Archiwum Urzędu Rady Ministrów. Archiwa z powierzonym zasobem archiwalnym to Archiwum Polskiej Akademii Nauk, Głównego Urzędu Statystycznego oraz Zamku Królewskiego w Warszawie. Własną sieć z powierzonym zasobem archiwalnym tworzą archiwa szkół wyższych, a także niektóre organizacje polityczne, naukowe i społeczne. Odrębną sieć tworzą archiwa kościelne, Terenowe władze państwowe, również nie zawsze posiadające własne kancelarie (np. wojewodowie), dysponowały dwoma rodzajami archiwów: ziemskimi i grodzkimi, związanymi z sądami ziemskimi i grodzkimi. Z ich usług korzystały nierzadko również władze centralne. Samorząd terytorialny korzystał z kancelarii grodzkich i stąd uchwały sejmików są jedynie oblatowane. Samorząd stanowy wytworzyło tylko duchowieństwo, które korzystało zarówno z kancelarii, jak i z archiwów kościelnych, oraz mieszczaństwo. To ostatnie dysponowało archiwami miejskimi i archiwami cechowymi. Uściślając pojęcie państwowego zasobu archiwalnego, wprowadzonego na wzór radziecki dekretem z 1951 r., rozporządzenie Rady Ministrów z 1952 r. określiło go jako „wszelkie materiały archiwalne, które mają historyczne znaczenie polityczne, gospodarcze, kulturalne i naukowe". Pojęcie to, znane tylko krajom socjalistycznym, budziło wiele wątpliwości, tak legislacyjnych (np. prawo do własności prywatnej), jak i merytorycznych. Stąd Polski słownik archiwalny (1974 r.) proponował następującą definicję: „całokształt materiałów archiwalnych, kwalifikujących się do trwałego przechowywania w archiwach, a znajdujących się we władaniu państwa lub pod jego ochroną prawną". Dyskusja wokół tego pojęcia, z wielu powodów prowadzona dość niemrawo, jest o tyle ważna, że zostało ono utrzymane w ustawie o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach z 1983 r., a którą archiwa rządzą się do dziś. Ustawa ta wprowadziła jeszcze jedno pojęcie: narodowy zasób archiwalny. Rozwlekła zarówno legislacyjnie, jak i merytorycznie definicja tego pojęciu zmierza do objęcia praktycznie wszystkich materiałów archiwalnych, obojętne kto jest ich twórcą i w jakim celu, jeśli tylko mają wartość historyczną, a decydować o tym ma organ państwowy, bo Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. Ustawa zasób narodowy dzieli na zasób państwowy i niepaństwowy.
 

Brakowanie
Składnica akt spełnia ważną funkcję, kształtując zasób archiwalny. Tutaj bowiem dokonuje się brakowanie akt, czyli czynność wydzielania akt, które bez straty dla zasobu archiwalnego mogą ulec zniszczeniu. Zasady brakowania są kompromisem pomiędzy tendencją do zachowania ważnych akt, a praktycznym umożliwieniem przechowywania coraz szybciej rosnącego zasobu archiwalnego, dzięki niespotykanemu w dziejach „wysiłkowi" biurokracji, któremu nie jest w stanie podołać żadne nowoczesne państwo, nawet najbogatsze. W Polsce zasady brakowania są określone ustawowo, z uwzględnieniem szerokiego aspektu wartości akt tworzonych przez różnorakie kancelarie. Stosunkowo znaczna zmienność szczegółowych przepisów w tej mierze dowodzi, że problem brakowania wymaga ciągłych badań, jeżeli ma uchronić podstawowe akta przed zniszczeniem.
 

Zasób archiwalny
oznacza całą zawartość archiwum — jednostki organizacyjnej, zawartość zgromadzoną i uporządkowaną według określonych zasad. W tym sensie można mówić np. o zasobie Archiwum Państwowego w Łodzi czy też o zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie.
 

Zespół archiwalny
według oficjalnej definicji, stosowanej w polskiej archiwistyce, stanowi: całość dokumentacji, uznanej wg odrębnych zasad za wieczystą (kategoria archiwalna A) zgromadzona przez jednego, ustrojowo odrębnego twórcę - samodzielny urząd lub osobę fizyczną, w tym zarówno dokumenty wytworzone przez twórcę zespołu, jak i przez niego otrzymane zgodnie z kompetencjami w toku wykonywania czynności. Pojęcia "zespół archiwalny" używa się tylko wobec materiałów zarchiwizowanych, tzn. tych, które znajdują się w zasobie archiwum. Dokumentacja znajdująca się nadal u twórcy zespołu najczęściej określana bywa mianem registratury. Pojęcie zespołu archiwalnego wywodzi się z archiwistyki francuskiej, która pierwsza wprowadziła w 1841 zasadę wyodrębniania spuścizny archiwalnej każdej instytucji lub osoby w odrębną grupę akt. Wyróżnia się różne rodzaje zespołów archiwalnych:
ze względu na budowę wewnętrzną: zespoły archiwalne proste - powstałe w wyniku działania twórcy zespołu, którego kompetencje i organizacja nie ulegały większym zmianom powodującym przejmowanie (sukcesję) materiałów archiwalnych od innych instytucji. zespoły archiwalne złożone - 1) powstałe w wyniku działania twórcy zespołu, którego kompetencje i organizacja ulegały znacznym zmianom powodującym przejmowanie (sukcesję) od innych instytucji materiałów archiwalnych, które uległy takiemu połączeniu z materiałami sukcesora, że wyłączanie ich jest niemożliwe lub niecelowe; 2) powstałe w wyniku działalności w ramach jednej instytucji kilku niezależnych i równorzędnych kancelarii, powodującej wewnętrzne powikłanie struktury zespołu. Ze względu na czas działalności twórcy zespołu: zespoły archiwalne zamknięte - zespoły, których twórca zakończył swą działalność (np. Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej); zespoły archiwalne otwarte - zespoły, do których dopływają stopniowo ulegające archiwizacji materiały archiwalne od prowadzącego nadal działalność twórcy zespołu (np. Urząd Wojewódzki w Łodzi). Ze względu na inne cechy: zespoły archiwalne przykładowe - przykładowo zachowane zespoły pochodzące z grupy jednorodnych twórców zespołów nie podlegających szczególnemu nadzorowi archiwalnemu; zespoły archiwalne typowe - zespoły nie brakowane, zachowane celowo dla poznania całokształtu działalności jego twórcy, a zwłaszcza sposobu i techniki jego urzędowania; zespoły archiwalne szczątkowe - zespoły, których materiały archiwalne zachowały się w ilości uniemożliwiającej pełne zbadanie żadnej z istotnych funkcji jego twórcy.
 

Zbiór archiwalny
zbiór materiałów archiwalnych, zgromadzony przez urzędy, instytucje, osoby fizyczne itp., przy uwzględnieniu pewnych kryteriów doboru i w określonym celu (np. zbiór dokumentów do dziejów miasta, osoby itp.). W przeciwieństwie do zespołu archiwalnego zbiór archiwalny składa się z materiałów celowo kolekcjonowanych i nie będących rezultatem statutowej działalności danego urzędu czy instytucji. Zbiory archiwalne tworzone są przez archiwa, które umieszczają w nich pojedyncze dokumenty lub jednostki archiwalne o nieokreślonej przynależności do zespołu, pochodzące z darów, zakupu lub innych, przygodnych źródeł pozyskania materiałów archiwalnych.
 

Jednostka archiwalna
najniższą jest jednostka archiwalna. Jest to pismo, które może występować w formie dokumentu lub aktu (pojęcia znane z dyplomatyki). Najczęściej, poza dokumentami, nie występuje luźno, lecz w postaci ksiąg, oprawnych tomów, wiązek lub teczek luźnych akt. Taką właśnie całość fizyczną nazywamy jednostką archiwalną. Są nimi również plany, mapy, fotokopie i inne wytwory środków dokumentacji mechanicznej.
 

Inwentarz
Inwentarz archiwalny, czyli szczegółowy spis jednostek archiwalnych., jest wynikiem uporządkowania zespołu. Inwentarz zawiera w formie wstępu pierwsze konieczne wiadomości o dziejach i zasadzie uporządkowania zespołu, będące cennym uzupełnieniem wiadomości, z którymi badacz przystępuje do poszukiwania interesujących go źródeł. W części szczegółowej inwentarz zawsze zawiera następujące dane: sygnaturę, którą opatruje się poszczególne jednostki archiwalne, treść lub tytuł poszczególnych jednostek, datę powstania jednostki oraz opis zewnętrzny (wymiary, materiał pisarski, stan zachowania itp.). Pośród inwentarzy opracowywanych w archiwach wyróżnić należy następujące typy:
a) inwentarz książkowy — sporządzony tylko dla zespołów zamkniętych, tzn. takich, które zostały wytworzone przez urzędy już nie działające i tym samym można mieć pewność, iż nie ulegną powiększeniu;
b) inwentarz kartkowy — sporządzony dla zespołów otwartych, czyli wytworzonych przez urzędy nadal funkcjonujące, a tym samym stale uzupełniane nową produkcją;
c) inwentarz realny — obejmujący jednostki rzeczywiście znajdujące się w zespole i najczęściej tylko takie inwentarze są sporządzane (oczywiście może on być zarówno książkowy, jak i kartkowy);
d) inwentarz idealny — obejmujący zarówno jednostki znajdujące się w konkretnym archiwum, jak i jednostki przechowywane w innych archiwach, a nawet zagubione, ale wchodzące kiedyś w skład inwentaryzowanego zespołu. Inwentarz taki przede wszystkim spełnia funkcje informatora lub też pomocy do badań nad zespołem.


Zasada proweniencji
zdefiniowana została w 1898 roku przez Samuela Mullera , Johana Adriana Feitha i Roberta Ruina. Jest to naczelna i naturalna zasada archiwalna, stosowana powszechnie. W Polsce nazywana również zasadą przynależności zespołowej. Zasada proweniencji jest to poszanowanie związku zachodzącego między: 1) aktami zespołu a kancelarią, która ów zespół utworzyła, 2) aktami zespołu między sobą (niepodzielność zespołu archiwalnego). Według B. Ryszewskiego („Archiwistyka, przedmiot, zakres, podział”, Toruń 1972) obowiązująca obecnie definicja zasady proweniencji wygląda następująco: „akta pochodzące od jednego twórcy ( z jednej registratury) tworzą całość organicznie powiązaną”. Wynika z tego, że jakakolwiek ingerencja ( czyli np. zmiana wewnętrznego porządku lub przemieszczenie międzyzespołowe) tej organicznej całości jest niewłaściwa.
 

Zasada pertynencji terytorialnej
to jedna z podstawowych zasad archiwistyki, zasada "naturalna", stosowana przez archiwistów już przed jej sformułowaniem przez Bertholda Niebuhra w 1815 roku, która głosi że: akta powstałe na danym terytorium lub poza nim, lecz w trybie sprawowania nad nim władzy do tegoż terytorium przynależą
Liczne problemy interpretacyjne tej zasady przyniósł koniec I wojny światowej i rozpad licznych państw. Często swobodnie dzielono zespoły archiwalne stosując się rygorystycznie do brzmienia zasady pertynencji terytorialnej co jednak stawało w sprzeczności z zasadą proweniencji. Jako rozwiązanie tego problemu archiwiści austriaccy zaproponowali zasadę poszanowania historycznie ukształtowanego zasobu archiwalnego, jednak nie zdobyła ona popularności poprzez swoją wieloznaczność i zbyt dużą dowolność interpretacyjną.
Zasada pertynencji terytorialnej w stosunkach międzynarodowych: [edytuj]
Zasada pertynencji funkcjonalnej - jeśli dla zarządzania jakimś terytorium potrzebne są archiwalia z danych registratur to można je wydzielić i przekazać dla potrzebującego je terytorium.
Zasada wspólnego dziedzictwa - dotyczy ona tych materiałów które są niepodzielne. Pozostają one wówczas w miejscu gdzie zostały zarchiwizowane, mają być jednak dostępne dla zainteresowanych stron, które dzielą pomiędzy siebie po równo koszty ich utrzymania. Taka sytuacja zaistniała np po roku 1918 dla części akt po dynastii Habsburgów, do których pretensje rościły sobie wszystkie powstałe po rozpadzie Austro-Węgier państwa.
 

Kategorie dokumentów
Ustawodawca polski dzieli akta na dwie kategorie: A — posiadające trwałą wartość historyczną i B — posiadające wartość znikomą lub w ogóle jej nie posiadające, a użyteczność praktyczną przemijającą. Akta kategorii A, jeśli zostały wytworzone przez naczelne organa państwowe lub też instytucje szczebla centralnego, po 15 latach są przekazywane do archiwów państwowych. Jeśli wytworzone zostały na szczeblu wojewódzkim, są przekazywane po 10 latach, na szczeblu zaś niższym po 5 latach. Niezależnie od szczebla dokumentacja mechaniczna jest przekazywana po 5 latach, a akta stanu cywilnego po 100 latach. Akta kategorii B są przechowywane w składnicy akt (archiwum zakładowym) i po czasie określonym w wykazie akt danej instytucji są niszczone (Be — akta manipulacyjne po 2 latach, pozostałe po wydaniu orzeczenia przez odpowiednie archiwum państwowe) lub poddane ekspertyzie (kategoria Be), która decyduje albo o zmianie kategorii, albo o przeznaczeniu na zniszczenie.
 

Narodowy zasób archiwalny
pojęcie, które do archiwistyki polskiej wprowadziła ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1396, z późn. zm.). Definicja podana w ustawie dziś uznawana jest za nietrafną oraz niewygodną w użyciu. Obecnie najlepszą definicją zdaje się być ta zaproponowana przez prof. H. Robótkę, która rozumie narodowy zasób archiwalny jako: „całość dokumentacji zawierającej ważne informacje o wszelkich przejawach życia narodu w przeszłości i obecnie, która to dokumentacja w wyniku selekcji została zakwalifikowana do wieczystego przechowywania w archiwach”. Pojęcie to zostało wprowadzone przez ustawę w celu otoczenia opieką państwa wartościowych materiałów archiwalnych, które nie są jego własnością. Narodowy zasób archiwalny dzieli się na państwowy oraz niepaństwowy. Państwowy zasób archiwalny to ten, który przechowywany jest w archiwach państwowych, zasobem niepaństwowym zaś nazywamy tę część dokumentacji, która przechowywana jest w instytucjach publicznych (zasób ewidencjonowany, publiczny) oraz w rękach prywatnych (zasób nieewidencjonowany, prywatny). Dokumentacja prywatna wchodząca w skład narodowego zasobu archiwalnego podlega ochronie jako dobra kultury.

 

NARODOWY ZASÓB ARCHIWALNY

     
Państwowy zasób archiwalny Niepaństwowy zasób archiwalny
     
Ewidencjonowany
(zasób publiczny, np. archiwa kościelne
Nieewidencjonowany (zasób prywatny)

Wszelkie prawa zastrzeżone © Archivia 2011 l All rights reserved