Pojęcie i struktura narodowego zasobu archiwalnego
Michał Łakomiec
Pojęcie i struktura narodowego zasobu archiwalnego
Narodowy zasób archiwalny to „całość dokumentacji zawierającej ważne informacje o wszelkich przejawach życia narodu w przeszłości i obecnie, która to dokumentacja w wyniku selekcji została zakwalifikowana do wieczystego przechowywania w archiwach” . W myśl ustawy o narodowym zasobie archiwalny służy on nauce, kulturze, gospodarce narodowej oraz potrzebom obywateli. Dzieli się go na państwowy zasób archiwalny i niepaństwowy zasób archiwalny. Nadzór nad Narodowym zasobem archiwalnym ustawowo oddano ministrowi właściwemu ds. kultury, który jednak wykonuje ją za pośrednictwem dyrektora Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Państwowy zasób archiwalny tworzą materiały archiwalne powstałe w wyniku działalności: organów państwowych oraz innych państwowych jednostek organizacyjnych, organów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych samorządowych jednostek organizacyjnych, obcych organów władzy i administracji państwowej i innych organów, jednostek organizacyjnych i organizacji, związków wyznaniowych, a także okupacyjnych jednostek wojskowych, jeżeli materiały te znajdują się w Rzeczypospolitej Polskiej, partii politycznych oraz innych organizacji o charakterze politycznym, społecznym, zawodowym i gospodarczym, kościołów i związków wyznaniowych, innych niepaństwowych organizacji i jednostek organizacyjnych, działaczy politycznych, społecznych i gospodarczych, twórców w dziedzinie nauki i techniki, kultury i sztuki oraz innych osób, które wniosły swój historyczny wkład do rozwoju Państwa Polskiego, życia politycznego, społecznego i gospodarczego oraz do rozwoju nauki i techniki oraz kultury i sztuki, rodzin i rodów, które wywierały historyczny wpływ na sprawy państwowe, stosunki polityczne, gospodarcze i społeczne, a także dotyczące ich majątków, przedsiębiorstw i innej aktywności gospodarczej, jeżeli materiały te stały się własnością Państwa w wyniku zakupu, darowizny lub w innej drodze . Działalność archiwalną prowadzą archiwa państwowe; archiwa państwowe wyodrębnione; archiwa zakładowe organów państwowych i innych państwowych jednostek organizacyjnych; archiwa zakładowe organów jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych; jednostki organizacyjne, które posiadają powierzony zasób archiwalny; państwowe biblioteki i muzea, które gromadzą i przechowują materiały archiwalne wchodzące do państwowego zasobu archiwalnego.
Niepaństwowy zasób archiwalny tworzą materiały archiwalne, które nie są własnością państwowych jednostek organizacyjnych. Zasób ten jest: ewidencjonowany lub nieewidencjonowany. Ewidencjonowany niepaństwowy zasób archiwalny tworzą materiały archiwalne powstałe i powstające w wyniku działalności: partii politycznych, organizacji politycznych, spółdzielczych i innych organizacji społecznych, kościołów i związków wyznaniowych, innych niepaństwowych jednostek organizacyjnych oraz stanowiące ich własność. Nieewidencjonowany niepaństwowy zasób archiwalny tworzą materiały powstałe i powstające w wyniku działalności osób fizycznych, stanowiące własność tych osób lub ich prawnych następców.